“Moet alles terug? Of is het gedeelde geschiedenis?”
Wat is er precies in Nederlandse musea te vinden en hoe waardevol is het?
Lombok Treasure: circa 335 objecten, waaronder goud, edelstenen en juwelen uit het Balinese paleis, nu (deels) teruggegeven als onderdeel van restitutieacties in 2023
bron: dutchculture.nl
.
Puputan Badung-collectie: ongeveer 284 objecten (wapens, munten, sieraden, textiel) buitgemaakt na de militaire actie in Zuid-Bali in 1906; ook teruggegeven in recente restitutiepogingen
Government of the Netherlands
bron: colonialcollections.nl
Hindoeboeddhistische beelden (Bhairava, Nandi, Ganesha, Brahma), oorspronkelijk uit Java, eveneens geretourneerd in de laatste golf
bron: Nederlandse staat
.
Pita Maha Collectie: 132 moderne Balinese kunstobjecten, restanten van kunststromingen uit de 20e eeuw, teruggegeven
dutchculture.nl
In totaal zijn in diverse golven meer dan 800 objecten teruggegeven onder het repatriatieverdrag van 2022
bron: AP News
Lokale initiatieven: Rotterdam heeft ook zelfstandig twee singa-beelden uit Lombok en 66 objecten uit Zuid-Bali teruggegeven
Wereldmuseum Rotterdam
bron: RotterdamStyle.com
.
Waarde: Financiële schattingen ontbreken in de bronnen, maar gezien de historische, culturele én materiële waarde (goud, edelstenen, religieuze beelden) zijn deze objecten onschatbaar.
Welke objecten zijn nog niet teruggegeven?
Java Man: Het beroemde fossiel van homo erectus verzameld door Eugène Dubois rond 1891–1892 blijft in Naturalis Leiden en is ondanks een verzoek van Indonesië nog niet teruggegeven
bron: The Guardian
Dubois-collectie: Naast het fossiel zijn er andere delen van deze collectie — onder andere onderzoeksmateriaal — die nog altijd in Nederlandse instellingen blijven
bron: dutchculture.nl
Diponegoro’s pronkkris en speer: Hoewel enkele stukken teruggekeerd zijn (zoals Diponegoro’s kris in 2020 en speer vroeger), circuleren nog verhalen over andere artefacten zoals een zwaard/sabel dat zich bevindt in het Bronbeek-museum. Deze is mogelijk ontdekt in het koninklijk paleis Het Loo maar is nog niet officieel teruggegeven
bron: Reddit
Andere objecten uit 2016–2020 teruggave golf: Van de aanvankelijke suggestie om 1.500 objecten van het Nusantara Museum in Delft te repatriëren, is uiteindelijk slechts een selectie overgedragen. Een groot deel van die collectie blijft nog steeds in Nederland
bron: Antara News
Asia Pacific Solidarity
.
Juridische context en beleid
Tot nu toe zijn er geen gerechtelijke uitspraken geweest over teruggave van deze objecten.
Wel zijn er sterke beleidsmatige aanbevelingen: in 2020 adviseerde de Raad voor Cultuur dat looted koloniale objecten onvoorwaardelijk teruggegeven moeten worden
bron: dutchculture.nl
Sindsdien functioneert er een onafhankelijke commissie (Colonial Collections Committee) die op basis van provenance-onderzoek aanbevelingen doet — dit resulteerde al in meerdere teruggaven
Government of the Netherlands
Wereldmuseum Rotterdam
bron: dutchculture.nl
Waarom dit debat nog steeds groeit
Onvolledige restitutie roept vragen op
Waarom blijven fossielen zoals de Java Man of artefacten van nationale helden jarenlang achter? Is er selectieve erkenning, waarbij alleen bepaalde soorten “waardevolle” objecten terugkeren?
Morele verantwoordelijkheid vs. juridisch eigendom
Nederland verdedigt delen van de collectie als “belangrijke wetenschappelijke vondsten” of “deel van gedeelde geschiedenis”. Maar voor Indonesië blijft dit vaak een kwestie van ontvreemding door macht.
Culturele en nationale identiteit
Objecten zoals de Java Man of Diponegoro’s sabel vormen icoonwaardige symbolen van de nationale identiteit. Het vasthouden aan deze artefacten versterkt gevoelens van historisch onrecht.
Beleid versus lokale actie
Terwijl nationale overheden in beweging komen, tonen steden zoals Rotterdam aan dat ook op lokaal niveau concrete stappen kunnen worden gezet — wat de druk alleen maar verder opvoert
